Onderzoek Werkmakelaar-Oost leert gemeente Deventer lessen voor de toekomst

Twynstra Gudde heeft het onderzoek opgeleverd naar de regie en uitvoering rond Werkmakelaar-Oost. Het college heeft kennis genomen van de inhoud en biedt het rapport aan de gemeenteraad aan. De zes aanbevelingen uit het rapport neemt het college over.

Het rapport bevat verschillende onderdelen. Er is gekeken naar feitelijke gebeurtenissen en gemaakte afspraken. Dit leidt uiteindelijk tot antwoord op de onderzoeksvragen en zes aanbevelingen. Wethouder Thomas Walder: “Het college waardeert het werk van Twynstra Gudde en de klankbordgroep, dat heeft geleid tot dit rapport. Het college neemt de aanbevelingen over, en betrekt de uitkomst van het debat met de raad bij het vervolgproces.”

Aanleiding
De aanleiding voor het onderzoek is de motie Onderzoek Werkmakelaar-Oost BV die de gemeenteraad 27 juni 2018 heeft aangenomen. Daarin verzoekt de raad het college om onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de regie en uitvoering rondom Werkmakelaar-Oost. Het doel van het onderzoek is het bieden van inzicht in op het doorlopen proces van regie en uitvoering rondom Werkmakelaar-Oost, en te komen tot concrete lessen voor de toekomst.

Kansen op werk
Werkmakelaar-Oost vestigde zich in 2016 in Deventer. Het bedrijf kreeg een subsidie van de gemeente Deventer voor iedere medewerker die vanuit de bijstand aan het werk kwam. En een vergoeding voor begeleiding op de werkvloer. Er waren op dat moment ruim 3.000 bijstandsgerechtigden in Deventer. Dit aantal steeg en het aantal banen in Deventer nam af. Werkmakelaar-Oost werd gezien als een kans om mensen uit de bijstand weer aan een baan te helpen.

Faillissement
De samenwerking met Werkmakelaar-Oost leverde minder op dan verwacht. Er kwamen 69 mensen aan een baan, minder dan vooraf gedacht. Werkmakelaar-Oost kwam in financiële problemen, wat uiteindelijk leidde tot een faillissement in juni 2018. Meerdere oud-medewerkers noemden de sfeer en de werkomstandigheden in het bedrijf slecht en onplezierig. Hierop verzocht de raad het college om onafhankelijk onderzoek te laten doen.

Conclusies onderzoek
Twynstra Gudde concludeert in het onderzoek onder meer dat het handelen van de gemeente op onderdelen afwijkt van de beschikking. Oftewel: de praktijk week soms af van dat wat er op papier was afgesproken. Bij het feitenonderzoek zijn geen grote nieuwe dingen aan het licht gekomen: in juli 2018 was vrijwel alle feitelijke informatie al gedeeld met de gemeenteraad.

Aanbevelingen
Op basis van het onderzoek doet Twynstra Gudde zes aanbevelingen:

1. Zet de ontwikkeling door die is ingezet met de startnotitie “Samen aan de slag met arbeidsmarkt” en werk dit verder uit in een door de raad vastgestelde visie.

2. Stel in die visie de spelregels vast tussen raad en college die het college ruimte bieden voor een effectieve uitvoering en de raad in positie brengt om haar kaderstellende en controlerende rol te vervullen.

3. Beoordeel bewuster de aard van de beoogde externe partij waarmee de samenwerking wordt aangegaan om zo te komen tot een inventarisatie van kansen en risico’s en tot een passende financieringswijze en governance. Bij het vormgeven van de financieringswijze en de governance moeten de betrokken publieke belangen worden geborgd.

4. Neem in de besluitvormingsdocumenten voor college en raad expliciet een risicoparagraaf op die inzicht geeft in de uitgevoerde risicoanalyse en de getroffen beheersmaatregelen.

5. Maak bij de start van de samenwerking heldere afspraken en leg deze vast. Toets periodiek of afspraken worden nagekomen en stel deze zo nodig bij.

6. Onderzoek of met de huidige opzet en werking van de organisatie, organisatiestructuur en werkprocessen de ‘checks & balances’ voldoende zijn geborgd en of er op cruciale onderdelen in voldoende mate sprake is van functiescheiding.

Overnemen aanbevelingen
Het college neemt de aanbevelingen over. Het college stelt voor om een deel van de aanbevelingen te betrekken bij de uitwerking en implementatie van de ‘Leidraad grote projecten’. Die heeft als doel om tot een beter risicomanagement en projectcontrol te komen en de raad een duidelijke positie te geven. Daarnaast wordt voorgesteld om de uitwerking van aanbeveling 2 te betrekken bij het traject ‘Besturing en Samenspel’ waarin de burgemeester samen met raad en directie werkt aan het versterken van bestuurlijk samenspel.

Cultuur
Het college onderschrijft ook de zesde aanbeveling, maar tekent daarbij aan dat
de ‘checks & balances’ voldoende geborgd zijn in structuren en werkprocessen. Er is nadrukkelijk sprake van functiescheiding, die vertaald is in de organisatiestructuur. Het lijkt meer een kwestie te zijn van houding en gedrag, waarin medewerkers positie moeten innemen in die bestaande structuur. Het college stelt voor om dit cultuuraspect nadrukkelijk te betrekken bij de doorontwikkeling van de organisatie.

Inspelen
Wethouder Walder: “Dit zijn concrete aanbevelingen, waar het college mee aan de slag gaat. Het college wil met de raad bespreken hoe we goed verantwoording af kunnen leggen, en er tegelijkertijd voor zorgen dat de gemeente snel kan blijven inspelen op goede ideeën van bedrijven. Het realiseren van publieke doelen kan niet zonder samenwerking met bedrijven. Ik ga graag met de raad in gesprek over de balans tussen controle, rapportages en regels aan de ene kant, en flexibel mee kunnen denken met bedrijven aan de andere kant.”