Nieuwjaarstoespraak Martijn Dadema: koester ook de vrijheid van anderen

Het wordt een bijzonder jaar, omdat we 75 jaar bevrijding en 75 jaar vrijheid vieren. Op 9 april 1945 begon de bevrijding van de dorpen in onze gemeente met Nieuw-Heeten en Heeten gevolgd door Luttenberg en Mariënheem op 10 april, Raalte en Broekland op 11 april, Heino op 12 april en tenslotte Lierderholthuis en Laag Zuthem op 13 april 1945.

Het einde van vijf gitzwarte jaren in Salland was een feit. Vijf jaren van leed die bepalend zijn geweest voor veel families. Voor vele generaties. Ook hier en nu nog. Vijf jaren van nazi-overheersing die gepaard gingen met plunderingen, razzia’s, tewerkstelling, de avondklok. Met gevoelens van angst, vernedering, willekeur en onmacht.

Vijf jaren met slachtoffers, ook in onze gemeenschappen. Dienstplichtige soldaten die hun leven verloren in de eerste weken van de oorlog. In Raalte werden 39 inwoners van Joodse afkomst weggevoerd. 38 van hen zijn omgebracht. Helden die het verzet in de verschillende dorpen leidden werden opgepakt en soms ook gefusilleerd. De V2-ramp maakte 19 slachtoffers op 4 december 1944 in Luttenberg.

De opluchting was groot toen de bevrijding kwam tussen 9 en 13 april 1945. En 75 jaar bevrijding wordt dan ook groots gevierd in onze dorpen met uitgebreide programma’s die zijn ontstaan in de lokale gemeenschappen rondom lokale thema’s. Het leeft enorm en het is hartverwarmend om zoveel vrijwilligers te zien die zich inzetten om 75 jaar vrijheid levend te houden.

Het programma in Mariënheem wordt bijvoorbeeld georganiseerd rondom de beschieting van een trein op 25 februari 1945. In Heino staat de gijzeling van 66 mannen als vergelding van een gewonde Duitse soldaat centraal. Heino werd 12 april bevrijd, maar op 14 april keerden deze mannen pas ongedeerd terug. Tot die tijd leefde iedereen tussen hoop en vrees. Er kon na twee dagen pas het echte feest worden gevierd. In Raalte wordt een kunstwerk van Daan Roosegaarde getoond in de Plaskerk. Roosegaarde maakte een tijdelijk kunstwerk van honderdvierduizend fluorescerende stenen om alle slachtoffers van de Holocaust te herdenken. Ook in Raalte komt een deel van deze stenen te liggen ter nagedachtenis van de 38 omgekomen Joodse inwoners. En we sluiten af op 5 mei met een uniek bevrijdingsconcert in Raalte voor alle inwoners. Ga naar raalteviertvrijheid.nl voor alle programma’s.

Het is goed om stil te staan bij 75 jaar bevrijding, en de herinneringen levend te houden. Stilstaan bij de verhalen van toen, bij de Tweede Wereld Oorlog; stilstaan bij de Holocaust; stilstaan bij de bevrijding van de Duitsers. En stilstaan bij de Vrijheid zelf. Jan Willem Bartels, een 17-jarige jongen die woonde aan de Rijksweg Heino-Zwolle dichtbij de Ganzepannebrug schreef in zijn dagboek op13 april, de dag van zijn bevrijding: “Vanmorgen was nog alles rustig. Vader en ik zijn toen op verkenning uitgegaan. We wilden eens voorzichtig proberen om thuis te komen om te zien hoe het daar was. Toen we uiteindelijk thuis kwamen zagen we de Canadese soldaten al over de weg lopen. De tranen kwamen ons in de ogen van blijdschap. Na zoveel ellende en na bijna 5 jaar onder de druk van de Duitsers te hebben gezeten waren we nu opeens vrij.

Dat woordje “vrij”, we kenden het bijna niet meer.” Vrij zijn. Vrijheid. Wat is dat eigenlijk? Voor Jan-Willem Bartels was dat duidelijk in 1945. Maar wat is vrijheid in onze huidige tijd? Wat is vrijheid voor u? Koesteren we die vrijheid eigenlijk wel? Vrijheid is voor mij dat je mag zijn wie je wilt zijn, je mag vinden wat je wilt vinden, je mag geloven wat je wilt geloven, je mag liefhebben wie je wilt liefhebben. Eigenlijk de mogelijkheid om te doen en laten wat je wilt terwijl een ander ook kan doen en laten wat hij wil. Een cruciale kernwaarde van onze samenleving die wordt geborgd door onze grondrechten in de Grondwet en onze liberale democratie. In beiden leeft de geest van de bevrijding in mijn ogen voort.

Hoofdstuk 1 van de Grondwet is de basis. Gelijke behandeling met vrijheid van seksuele voorkeur, de vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging en vergadering, de onaantastbaarheid van het lichaam. Dus om onze vrijheid te koesteren moeten we onze grondrechten koesteren. Maar de vrijheid is niet ongelimiteerd. Gelukkig maar, want als iedereen kon doen waar hij zin in had dan betekende jouw vrijheid vaak de onvrijheid van een ander.

Het vuurwerkverbod is hiervan een mooi actueel voorbeeld. Aan de ene kant de vrijheid van inwoners om vuurwerk af te steken. Waarom zou je die vrijheid beperken? Anderzijds betekent vuurwerk nu voor anderen een beperking van hun vrijheid. De oude buurvrouw die niet naar buiten durft, ongelukken en schade voor de samenleving, overlast voor dieren, hulpverleners die hun werk niet kunnen doen. Wat is de juiste balans?

Het debat over de beperking van deze vrijheid, hoe ver dit mag gaan en op welke wijze dit wordt vormgegeven is de rode draad in onze politieke geschiedenis. Het is de essentie van onze liberale democratie. Want er is niet één waarheid. Mensen hebben verschillende waarden en visies op vrijheid. Dus om onze vrijheid te koesteren moeten we onze liberale democratie koesteren. Ik noem het bewust onze liberale democratie. Dat is onze vorm van samenleven. Democratie: de meeste stemmen gelden.

Liberaal: individuele vrijheden en rechten worden beschermd, ook van minderheden, ongeacht de vraag hoe de meerderheid daarover denkt. Tussen beide bestaat natuurlijke spanning. Hoeveel ruimte pakt de meerderheid, hoeveel vrijheid krijgt de minderheid? Hoe individueel en afwijkend van de meerderheid mag je zijn? Neem vrouwenrechten, homorechten, vraagstukken over levenseinde via abortus of euthanasie, vrijheid van onderwijs, integratie versus assimilatie.

In Nederland mag je gelukkig een individu of groep zijn die afwijkt van de meerderheid. En dit was geheel weg in de Tweede Wereldoorlog. Anderen bepaalden jouw vrijheid. Geen enkele tegenspraak, geen verdeling van macht, geen minderheden die werden beschermd. Het tegenovergestelde met miljoenen doden tot gevolg. En daarom was Jan-Willem Bartels zo blij op 13 april 1945 dat hij en zijn vader weer vrij waren.

We moeten deze vrijheid vieren en koesteren. Allemaal!

Maar dit mooie systeem van vrijheid, grondrechten en de liberale democratie staat soms wel onder druk in een tijd dat we juist 75 Jaar Vrijheid moeten vieren. Om de vrijheid te beschermen in een liberale democratie moeten de discussies over de inhoud gaan, over de waardentegenstellingen, over belangentegenstellingen, over politieke standpunten. Het ondermijnen van het systeem zelf voor eigen politiek gewin zet onze vrijheid onder druk. Ik zie te vaak dat wordt getwijfeld aan de representativiteit van het parlement en de onafhankelijkheid en integriteit van de rechtspraak, de wetenschap en de journalistiek.

Andere feiten en meningen worden niet inhoudelijk bevochten, maar de boodschapper wordt verdacht gemaakt, weggezet in een ideologische hoek, beticht van verraad. Bewuste polarisering vindt plaats, die groepen tegen elkaar opzet en die het vijanddenken stimuleert. Steeds vaker wordt geprobeerd om de vrijheid te begrenzen, omdat de mening niet aan staat, het geloof niet aan staat, de geaardheid niet aanstaat, de inhoud van een betoging niet aan staat. De roep om de vrijheid van een ander in te perken. Vrijheid selectief toe te kennen, alleen aan de meerderheid. De eigen vrijheid lijkt heilig, maar die van een ander niet.

Beste aanwezigen, om vrij te zijn, koester dan uw eigen vrijheid, maar koester ook de vrijheid van een ander. Koester dan uw grondrechten, maar koester ook de grondrechten van een ander. Koester dan allemaal onze prachtige liberale democratie. Onze wet begrenst, uw moraal begrenst, maar verder moeten we met elkaar het gesprek aan blijven gaan over de inhoud. We moeten verbinding zoeken met alle inwoners. Iedereen moet zich vertegenwoordigd voelen in onze democratie. En dan consensus zoeken via stevige inhoudelijk debatten. Dat zou een mooi eerbetoon zijn aan 75 Jaar Vrijheid. Dank u voor uw aandacht. Ik wens u een heel vrij 2020 toe en alle bijna75-jarigen een hele fijne verjaardag.

Het bericht Nieuwjaarstoespraak Martijn Dadema: koester ook de vrijheid van anderen verscheen eerst op Opinie in Salland.

…
Het hele artikel is te lezen op www.Salland1.nl