Oude atoomkelders in Overijssel, kunnen we ze nog gebruiken?

Nu Poetin zijn kernwapenarsenaal in staat van paraatheid heeft gebracht, nemen de zorgen over de oorlog ook in ons land toe. Want waar kunnen we heen als die atoombommen ook echt gebruikt worden? Overijssel heeft nog maar een paar bunkers die gebouwd zijn voor een kernwapenaanval.

Atoombunkers zijn zeer sterke toevluchtsoorden voor als het er echt op aan komt. Ze zijn in de grond gebouwd van gewapend beton van soms wel 80 centimeter dik. De bunkers hebben een eigen stroomvoorziening, een overdruksysteem en een luchtzuiveringsinstallatie. Die laatste is nodig om de radioactieve straling in de lucht te kunnen filteren zodat je in de bunker niet alsnog besmet kunt raken. Overdruk is om te voorkomen dat vuile luchtdeeltjes naar binnen gezogen worden.

Atoombunkers in Overijssel

Voor zover bekend staan in Overijssel zeker vier bunkers die oorspronkelijk zijn gebouwd om een kernaanval te kunnen doorstaan. Een daarvan is verstopt in de Holterberg. In de grotere steden van Overijssel zijn mogelijk nog bunkers te vinden om bescherming te bieden aan het lokale bestuur.

In Olst staan twee atoombunkers die cynisch genoeg ook ooit gebouwd zijn om een aanval van de Russen te weerstaan. Het ging toen om de Koude Oorlog tussen de communistische Sovjet Unie en het kapitalistische Westen. Om bij een aanval de grote steden in de Randstad te kunnen beschermen, werd in onze regio de IJssellinie opgebouwd.

Bunkers van de IJssellinie

Het was een netwerk van verdedigingswerken rond de IJssel. Bij naderend gevaar zou de NATO kunnen besluiten om een brede strook land langs de IJssel te inunderen, ofwel onder water zetten. Door dammen op te werpen zou het stroompad van de IJssel 4 tot 5 kilometer breed worden. Het water zou te hoog zijn voor tanks en andere voertuigen, te laag om erop te kunnen varen. Zodoende konden de Russen niet meer door het water over de IJssel naar het westen trekken.

Met name rond de Cubacrisis in 1956 was het even spannend of de IJssellinie echt gebruikt zou gaan worden. Ook in Olst was ten verhoogde militaire paraatheid. Na die crisis werd de dreiging vanuit de communistische landen minder sterk en uiteindelijk is de IJssellinie in de jaren ’90 overbodig geraakt.

Dat netwerk van verdedigingswerken rond de IJssel werd bemand door honderden soldaten. Bij een aanval moest er in de omgeving een veilige ruimte zijn om die soldaten te kunnen onderbrengen, er moesten ook operaties uitgevoerd kunnen worden. Daarom zijn destijds in het diepste geheim een paar grote atoombunkers gebouwd in de bossen op landgoed De Haere in Olst.

Het gaat om een commandopost en een hospitaalbunker. Een operatiekamer, een ziekenzaal, een EHBO-kamer, sanitair, alles is nog steeds aanwezig en goed onderhouden. Ook de energievoorziening en de luchtverversing werken nog naar behoren. De bunkers zijn in beheer van de stichting IJssellinie, die de monumenten onderhoudt en open dagen organiseert.

‘Onwerkelijk’

“Het is onvoorstelbaar”, zegt voorzitter van de stichting IJssellinie Jacques Duivenvoorden. “Dat deze situatie nu heeft kunnen ontstaan. Alle inspanning van onze 69 vrijwilligers is erop gericht om de boel hier te behouden. Maar we hebben het natuurlijk nooit gedaan in de wetenschap dat je zestig jaar later mogelijk alsnog zo’n aanval zou kunnen krijgen.

“Duivenvoorden is er niet gerust op dat Poetin zijn kernwapens ongebruikt laat. Hij vindt het vooral ook heel onwerkelijk dat we in de bunker zitten te praten over de mogelijke risico’s van deze oorlog. “Wat dat betreft is er niets veranderd, in de jaren 50 ging men er ook regelmatig vanuit dat de bunker in gebruik zou worden genomen.

“De hospitaalbunker van de IJssellinie zou in noodgevallen nog steeds als zodanig gebruikt kunnen worden en dat geldt ook voor de commandobunker even verderop in het bos. In totaal zouden er zo’n 35 mensen hun toevlucht kunnen vinden. “Meer niet hoor, want anders vliegt men elkaar binnen de kortste keren in de haren. Zo groot is het ook weer niet”, lacht Jacques Duivenvoorden.

Particuliere bunker

Voor zover bekend heeft Overijssel één atoombunker die in particuliere handen is. Het gaat om de oorspronkelijke provinciale commandopost van de Burger Bescherming. Ook deze is gebouwd tijdens de dreigende Koude Oorlog en hij staat in Holten.

Vanaf de straat is er niets van de bunker te zien. Zo’n 25 jaar geleden kwam de braakliggende grond, met de bunker één meter zestig onder het maaiveld, in eigendom van Gerrit Haverslag. Hij liet er een vrijstaande woning met een garage op bouwen.In die garage kom je via een vijf meter lange trap langs een serie zeer dikke stalen deuren. Als de drie deuren achter onze rug gesloten zijn, staan we veilig. Vijf meter onder het maaiveld en met een dikke met staal gewapende betonnen plaat als dak, kan hier rustig een bom vallen. Gerrit Haverslag weet zeker dat een gewone bom of bijvoorbeeld een Scud-raket geen schade zou aanrichten.Ook in deze bunker is een noodsysteem aangebracht voor het geval de elektriciteit uitvalt. Met vier man kun je dan op de fiets stappen, als je blijft trappen wordt er stroom opgewekt.

Luchtverversing

“Maar een atoomwapen is een ander verhaal.” De gepensioneerde Haverslag heeft bij de bouw van het huis een aantal luchtbuizen laten weghalen. Daarom werkt de luchtverversingsinstallatie niet meer voldoende om een kernwapenaanval te kunnen weerstaan.”We zouden het hier niet lang kunnen volhouden hoor. Als die radioactieve straling via de lucht in de bunker komt ben je ook hier niet meer veilig.”

Gerust hart

Toch geeft de bunker wel een gerust gevoel aan Gerrit en zijn vrouw. Al jaren wordt ie gebruikt voor opslag en de kleinkinderen hebben er wel eens een feestje gegeven. “Maar als het moet, als het er echt op aan komt, dan dalen wij met een gerust hart de trap af. Er kan je hier binnen echt niets gebeuren.

“Bang dat in echte nood half Holten aan de deur staat te bonken, is Haverslag niet. “Nee, natuurlijk niet. Als het er echt op aankomt ga je toch de hulp geven die je kunt. En als je dan dit hebt staan, dan laat je de mensen toe natuurlijk. Je moet wel een echt onmens wezen om te zeggen dat ze maar buiten moeten blijven staan. Maar ja, er komt een moment en dan is het binnen vol.

“Het is een rare gedacht dat we ons anno 2022 in een bunker zouden moeten verschuilen. Hoewel ook Gerrit Haverslag weinig vertrouwen heeft in Poetin, blijft hij de wereld van de positieve kant bekijken. “Laten we er maar niet vanuit gaan dat we ons serieus voor lange tijd zouden moeten opsluiten. Ik moet er niet aan denken eerlijk gezegd.”

Ga voor meer info naar www.Salland1.nl